Thuốc lá – mối đe dọa đối với
tất cả chúng ta
Trong khi thế giới hướng đến mục
tiêu phát triển bền vững, đặc biệt nhấn mạnh bảo đảm sức khỏe tốt nhất cho người
dân thì sử dụng thuốc lá được chứng minh là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu có
thể phòng tránh được. Vì vậy, giảm thiểu tác hại của việc sử dụng các sản phẩm
thuốc lá tới sức khỏe, kinh tế, xã hội và môi trường là việc làm không thể thiếu
đối với mọi quốc gia.
Hiện
nay, sử dụng các sản phẩm thuốc lá là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây
bệnh tật, tử vong và nghèo đói trên thế giới.
Theo
đánh giá của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), sử dụng thuốc lá là một trong những
mối đe dọa nghiêm trọng đối với sức khỏe cộng đồng. Thuốc lá khiến cho hơn 7
triệu người tử vong mỗi năm. Hơn 6 triệu người trong số đó là những người hút
thuốc hay đã từng hút thuốc. Cứ khoảng 6 giây lại có 1 người chết do tai họa
này, và trong số 10 người trưởng thành thì có 1 người tử vong do thuốc lá. Một
nửa số người hiện hút thuốc lá sẽ chết vì một căn bệnh liên quan đến thuốc lá.
Thuốc lá còn gây thiệt hại ước tính 1.400 tỷ USD cho các quốc gia trong chi phí
y tế và mất năng suất, tương đương 1,8% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của thế
giới.
Thêm vào
đó, hút thuốc lá cũng là một mối đe dọa nghiêm trọng khi nó gây ra khoảng
890.000 ca tử vong sớm mỗi năm. Khói thuốc lá chứa hơn 4.000 hóa chất, trong đó
có ít nhất 250 chất được biết đến là có hại và hơn 50 chất gây ung thư. Sử dụng
thuốc lá gây ra 25 loại bệnh khác nhau như: ung thư phổi, ung thư thanh quản,
ung thư khoang miệng, ung thư da, các bệnh tim mạch, và tăng nguy cơ vô sinh
cho cả hai giới… Các nghiên cứu cũng cho thấy hơn 90% các ca ung thư phổi, 75%
các ca bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính do sử dụng thuốc lá gây ra. Ở người lớn,
khói thuốc lá gây ra các bệnh tim mạch và hô hấp nghiêm trọng, trong đó có bệnh
tim mạch vành và ung thư phổi. Nó cũng là một nguyên nhân gây ra tử vong đột
ngột ở trẻ sơ sinh và nhẹ cân khi sinh. Gần một nửa số trẻ em thường xuyên phải
hít thở ở những nơi công cộng, không khí bị ô nhiễm bởi khói thuốc lá. Hơn 40%
trẻ em có cha hoặc mẹ hút thuốc.
Ngoài
ra, tại một số quốc gia, trẻ em của các hộ gia đình nghèo thường làm những công
việc liên quan tới trồng cây thuốc lá để tạo thu nhập cho gia đình. Những trẻ
em này đặc biệt dễ bị ảnh hưởng bởi "căn bệnh thuốc lá xanh" do sự
hấp thụ nicotine qua da trong khi xử lý lá thuốc lá còn tươi.
Không
những thế, báo cáo của WHO về tác động của thuốc lá đối với môi trường cũng cho
thấy rác thải của thuốc lá chứa hơn 7.000 hóa chất độc hại đầu độc môi trường,
trong đó có nhiều chất gây ung thư cho con người, chất độc và các khí nhà kính
phá hoại môi trường. Bên cạnh đó, về số lượng, rác thải của thuốc lá cũng là
loại chất thải phổ biến nhất trên thế giới khi lên đến 10 – 15 tỷ điếu thuốc lá
bán ra mỗi ngày được ném ra môi trường và tàn thuốc chiếm từ 30 – 40% các vật
thể được thu nhặt khi làm sạch bờ biển hoặc thành phố.
Thuốc lá
là mối đe dọa đối với phụ nữ, trẻ em và cả các sinh kế. Thuốc lá cũng là mối đe
dọa đối với tất cả các nhóm dân cư, cũng như cho sự phát triển quốc gia và khu
vực.
WHO ước
tính gần 80% số người hút thuốc trên thế giới sống ở các nước có thu nhập thấp
và trung bình, nơi gánh nặng bệnh tật và tử vong liên quan thuốc lá nặng nề
nhất. Những người hút thuốc lá tử vong sớm sẽ khiến cho gia đình của họ mất đi
nguồn thu nhập, làm tăng chi phí y tế và cản trở sự phát triển kinh tế.
Nhiều
nghiên cứu cũng chỉ ra rằng trong các hộ gia đình nghèo nhất, chi phí về sản
phẩm thuốc lá thường chiếm hơn 10% tổng chi tiêu, làm hạn chế ngân sách phân bổ
cho thực phẩm, giáo dục và chăm sóc sức khỏe y tế. Việc trồng thuốc lá còn ngăn
chặn trẻ em không được đến trường khi thống kê cho thấy từ 10 – 14% trẻ em
trong các gia đình trồng cây thuốc lá không đi học vì phải làm việc trong các
lĩnh vực thuốc lá. Và từ 60 – 70% số công nhân tham gia vào trồng thuốc lá là
phụ nữ, và nhóm đối tượng dễ bị tổn thương này buộc phải tiếp xúc gần gũi với
các hóa chất độc hại.
Sự nghèo
đói, bệnh tật do sử dụng thuốc lá gây ra không chỉ là vấn đề của riêng một quốc
gia nào mà đang trở thành nạn dịch trên toàn cầu. Trước thực tế ngày càng trở
nên đáng lo ngại, WHO và các bên đối tác đã chọn ngày 31/5 hàng năm để kỷ niệm
Ngày thế giới không thuốc lá nhằm cảnh báo cho công chúng về các mối nguy hiểm
đối với sức khỏe có liên quan tới việc sử dụng các sản phẩm thuốc lá và thuyết
phục công chúng nhằm giảm thiểu một cách hiệu quả việc tiêu thụ thuốc lá.
Mục tiêu
cuối cùng của Ngày thế giới không thuốc lá là góp phần bảo vệ các thế hệ hiện
tại và tương lai khỏi những hậu quả nghiêm trọng, không chỉ đối với sức khỏe mà
còn đối với xã hội, môi trường và kinh tế do việc sử dụng thuốc lá và phơi
nhiễm với khói thuốc lá thụ động gây ra.
Các quốc gia trên thế giới đã cam kết thực hiện Chương
trình Phát triển bền vững vào năm 2030 nhằm tăng cường hòa bình trên khắp thế
giới và xóa đói giảm nghèo. Các yếu tố chính của Chương trình này có bao gồm
việc thực hiện Công ước khung của WHO về kiểm soát thuốc lá và vào năm 2030,
giảm một 1/3 trường hợp tử vong sớm do các bệnh không lây nhiễm, trong đó có
bệnh tim, bệnh đường hô hấp, ung thư và tiểu đường, mà sử dụng thuốc lá là một
yếu tố nguy cơ lớn.
Việt Nam nằm trong số 15 nước có số người hút thuốc lá
cao hàng đầu thế giới với khoảng 15,3 triệu người. Tỷ lệ người hút thuốc lá thụ
động tại nhà là 67,6% (33 triệu người) và tại nơi làm việc là 49,0% (5 triệu
người). Theo tổ chức y tế thế giới, hàng năm Việt Nam có khoảng 40.000 người tử
vong vì các bệnh có liên quan đến thuốc lá, dự báo đến năm 2030 con số này có
thể tăng lên tới 70.000 người/năm.
Nhận
thức tác hại của việc sử dụng thuốc lá, ngày 25 tháng 01 năm 2013, Thủ tướng
Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam đã phê duyệt “Chiến lược quốc
gia phòng, chống tác hại của thuốc lá đến năm 2020” với mục tiêu chung là:
“Giảm nhu cầu sử dụng và kiểm soát để từng bước giảm mức cung cấp các sản phẩm
thuốc lá tiêu thụ tại thị trường Việt Nam nhằm giảm nguy cơ bệnh tật và tử vong
do sử dụng thuốc lá gây ra”./.